Jak prawidłowo przygotować się do badań krwi?

Badania krwi są jednym z najważniejszych narzędzi diagnostycznych, pomagającym wykryć choroby na wczesnym etapie, monitorować stan zdrowia czy ocenić skuteczność leczenia. Jednak aby wyniki były wiarygodne, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie się do badań. W tym artykule wyjaśnię Ci, na co zwrócić uwagę przed wizytą w laboratorium, aby Twoje wyniki były wiarygodne

Przygotowanie do badania – dieta

Jednym z głównych zaleceń przygotowania do badań jest pozostawanie na czczo, czyli powstrzymanie się od spożywania posiłków na około 12 godzin przed badaniem. 

Ma to kluczowe znaczenie dla wyników takich parametrów jak:

• glukoza, 
• próby wątrobowe,
• elektrolity,
• żelazo,
• triglicerydy. 

Jednak warto wiedzieć, że nie wszystkie badania muszą być wykonywane na czczo (np. CRP, hemoglobina glikowana, markery nowotworowe), warto jednak przestrzegać tej zasady, zwłaszcza jeśli planujemy zbadać kilka różnych parametrów. Niektóre składniki pokarmowe mogą wpływać np. na morfologię krwi czy próby wątrobowe. 

Oprócz jedzenia przed badaniami warto unikać słodzonych napojów, kawy, herbaty, a nawet gumy do żucia. Można natomiast wypić około 1 szklankę niegazowanej wody. Warto jednak pamiętać, by nie była ona zmineralizowana – wysoka zawartość niektórych pierwiastków może fałszować wyniki badań.  Wypicie wody jest nawet wskazane, gdyż ułatwi pobranie krwi. Jednak najlepiej nawodnić się dzień wcześniej 😉

Istotne jest również to, co zjadamy i wypijamy poprzedniego dnia:

• Unikaj alkoholu przez co najmniej 24 godziny przed badaniem. Potencjalnie nawet niewielkie ilości mogą wpłynąć na stężenie glukozy, lipidogram czy próby wątrobowe.
• W dniu pobrania zrezygnuj z palenia papierosów – nikotyna może wpływać na niektóre parametry, na przykład na glukozę, morfologię, czy stężenie kortyzolu.

• Zachowaj codzienny sposób odżywiania – unikaj skrajności – zarówno głodówek, jak i obfitych posiłków. Dieta powinna odzwierciedlać Twój codzienny sposób odżywiania, aby wyniki były miarodajne.
• Nawodnienie – pij odpowiednią ilość wody dzień przed badaniem i rano (około szklanki wody niegazowanej), aby ułatwić pobranie krwi i zapobiec odwodnieniu.

Przygotowanie do badania – pora dnia

Większość badań zaleca się przeprowadzać rano, między godziną 7:00 a 9:00, gdyż wiele parametrów (np. hormony) wykazuje dobowe wahania. Pobieranie krwi rano pozwala także na zachowanie standardowych warunków, co ułatwia porównywanie wyników badań na przestrzeni czasu. 

Poranne godziny ułatwiają też pozostawanie na czczo – nie musisz wtedy rezygnować z posiłków przez większość dnia.

Przygotowanie do badania a cykl menstruacyjny

W przypadku kobiet nie tylko pora dnia, ale również konkrety czas w miesiącu może mieć wpływ na wyniki badań i ich interpretację – zwłaszcza hormonalnych.  Badanie FSH, LH i estradiolu najlepiej wykonywać w 3.–5. dniu cyklu, a progesteronu między 21.–23. dniem (około tydzień po owulacji).

W trakcie krwawienia menstruacyjnego nie zaleca się badań takich jak morfologia, ferrytyna, TIBC czy parametry krzepnięcia. Krwawienie menstruacyjne może spowodować, że będa one niemiarodajne. To są ogólne zalecenia, ale twój lekarz prowadzący może zlecić te badania w innych dniach.

Jeśli cykl menstruacyjny jest nieregularny lub kobieta nie miesiączkuje, hormony można badać w dowolnym momencie.

Hormonem, który wymaga specyficznego przygotowania do badania jest prolaktyna.

Jego stężenie może podwyższać:

• stres,
• złej jakości odpoczynek nocny,
• intensywny wysiłek fizyczny,
• laktacja,
• współżycie płciowe.

Warto o tym pamiętać planując jej oznaczenie.

Przygotowanie do badania a sen

Jedną z zasad prawidłowej higieny przed wykonaniem badania krwi jest odpowiedni wypoczynek nocny. Brak snu lub jego niska jakość może wpłynąć negatywnie na różne parametry:

• glukozę,
• kwas moczowy, 
• stężenie cholesterolu i triglicerydów,
• próby wątrobowe
• kortyzol, 
• prolaktynę,
• TSH.

Oczywiście nie zawsze jesteśmy w stanie spełnić ten warunek – dla pracowników zmianowych czy rodziców małych dzieci może być to trudne, wtedy warto po prostu zadbać o inne podpunkty prawidłowego przygotowania do badania.

Natomiast jeśli na co dzień zwykle się wysypiamy, ale zdarzyła się sytuacja, która negatywnie wpłynęła na nasz wypoczynek nocny, a rano mamy zaplanowane badania, warto je przełożyć. 

Przygotowanie do badania – aktywność fizyczna

To jeden z najbardziej znaczących, modyfikowalnych czynników, które mogą wpływać na naszą fizjologię – dosłownie zmieniając skład różnych parametrów krwi, ponieważ podczas wysiłku fizycznego dochodzi do różnych adaptacji fizjologicznych.

Intensywny wysiłek fizyczny na 24 godziny przed badaniem może wpłynąć na wyniki, podnosząc poziom np. kortyzolu, czy kreatyniny. Osoby regularnie trenujące mogą utrzymać swoją rutynę, ale dla osób mniej aktywnych zaleca się powstrzymanie od intensywnego wysiłku na dzień przed badaniem.

Co zrobić, gdy przechodzisz infekcję?

Nie zaleca się wykonywania badań w trakcie przeziębienia lub infekcji, ponieważ stan zapalny może zaburzyć wyniki, takie jak ferrytyna, TSH, czy fibrynogen. Optymalnie jest odczekać około 5–7 dni po ustąpieniu objawów infekcji przed wykonaniem badań.

Czy suplementy wpływają na badania i kiedy je odstawić?

Badania pokazują, że szerokie zastosowania leków dostępnych bez recepty i suplementów diety może mieć istotny wpływ na wiarygodność wyników badań laboratoryjnych.W sumie 68% pacjentów regularnie przyjmowało co najmniej jeden lek bez recepty lub suplement diety. Okazuje się również, że pacjenci bardzo często nie ujawniają informacji o przyjmowanych suplementach co potencjalnie może zaburzyć wyniki badań laboratoryjnych.

Do suplementów na które warto zwrócić szczególną uwagę zaliczamy:

• Biotynę (witamina B7):
  • Może fałszować wyniki takich badań jak TSH, witamina D, insulina czy hormony płciowe.
  • Zaleca się odstawienie biotyny na 2 dni przed badaniem, a w przypadku dużych dawek (≥100 mg) nawet na tydzień.
• Suplementy zawierające składniki mineralne i witaminy:
  • Żelazo, cynk, magnez, potas, witamina C, kwas foliowy, witamina B12: mogą powodować ich wzrost stężenia we krwi, sprawiając, że badanie jest niemiarodajne.
  • Wysokie dawki witaminy C mogą blokować reakcję peroksydazy i dawać wyniki fałszywie ujemne w przypadku badania krwi utajonej w kale
  • Odstawienie zalecane na 1–2 dni przed badaniem.
• Witamina D:
  • Przy standardowych dawkach (do 2 000-4 000 IU) nie wymaga odstawienia, ale warto zachować ostrożność i możesz odstawić ją  1–2 dni przed badaniem.
• Kreatyna:
  • Suplementy kreatyny mogą wpłynąć na wynik kreatyniny, sugerując problemy z nerkami. Odstawienie zalecane na 1–2 dni.
• Ekstrakty roślinne i adaptogeny:
  • Mogą wpływać na próby wątrobowe lub inne parametry. Dla bezpieczeństwa najlepiej odstawić je na 1–2 dni przed badaniem.

PAMIĘTAJ! Jeśli przyjmujesz suplementy regularnie, koniecznie poinformuj lekarza lub osobę pobierającą  przed badaniem.

Przygotowanie do badań krwi to więcej niż przestrzeganie kilku prostych zasad – to fundament, który decyduje o jakości i wiarygodności wyników. Nawet najmniejsze odstępstwa od zaleceń mogą sprawić, że wyniki będą niemiarodajne , co może prowadzić do błędnej diagnozy lub konieczności powtórzenia badań i straty pieniędzy. Pamiętaj, że badania laboratoryjne to nie tylko liczby – to informacje, które pomagają lekarzowi zrozumieć Twój organizm i zaproponować odpowiednie działania.

Przygotowanie do badania w pigułce

• Bądź na czczo, czyli spożyj ostatni posiłek około 12 godzin przed pobraniem krwi.   
• Rano przed badaniem nie pij słodzonych napojów, kawy i herbaty, najlepiej wypij 1 szklankę niskozmineralizowanej wody niegazowanej
• Zachowaj dotychczasową dietę, nie wykonuj badania w okresie głodzenia lub obfitych posiłków
• Nie pij alkoholu dzień przed pobraniem
• Nie pal i nie żuj gumy przed badaniem
• Bądź wyspany/a, na badanie przyjdź po całonocnym wypoczynku
• Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego dzień przed badaniem
• Nie wykonuj badań kiedy jesteś przeziębiony/a
• Jeśli przyjmujesz suplementy to odstaw je na 1-2 dni przed badaniem
• Jeżeli zażywasz na stałe leki, skonsultuj się z lekarzem, czy nie będą one wpływać na wyniki badań i czy istnieje możliwość ich zażycia po badaniu

PAMIĘTAJ! Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące przygotowania, zawsze zapytaj lekarza, diagnostę laboratoryjnego, pielęgniarkę lub sprawdź zalecenia laboratorium, w którym wykonujesz badanie. Dzięki temu unikniesz niepotrzebnych pomyłek.