Witamina D – niezbędna dla odporności?

Witamina D oprócz utrzymywania prawidłowego stężenia wapnia we krwi i regulacji metabolizmu kości wpływa wielokierunkowo na wrodzoną i nabytą odpowiedź odpornościową. Wykazano, że najwięcej receptorów dla witaminy D znajduje się na makrofagach, komórkach dendrytycznych oraz limfocytach T i B. Ponadto witamina D wspomaga podziały komórkowe i różnicowanie komórek układu odpornościowego oraz obniża poziom cząsteczek prozapalnych. Badania epidemiologiczne łączą niedobór witaminy D z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego jak zakażenia i choroby z autoagresji. W jaki sposób witamina D wpływa na funkcje odpornościowe i co mówią najnowsze badania na zwierzętach i z udziałem ludzi? Jaka jest optymalny poziom witaminy D dla naszej odporności? Na te pytania znajdziesz odpowiedź w poniższym artykule.

Witamina D a choroby z autoagresji

Badania na liniach komórkowych, zwierzętach laboratoryjnych i epidemiologiczne wskazują na potencjalną rolę witaminy D w zapobieganiu i hamowaniu chorób z autoagresji, ale randomizowane i kontrolowane badania wciąż nie dają satysfakcjonujących wyników w tym temacie. 

Jednak w 2022 roku w prestiżowym czasopiśmie British Medical Journal (BMJ) zostało opublikowane badanie prospektywne, randomizowane, z podwójnie zaślepioną próbą i kontrolą placebo (badanie bardzo dobrej jakości) z udziałem 25 871 mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Celem było zbadanie czy witamina D i kwasy omega 3 pochodzenia morskiego zmniejszają ryzyko chorób z autoagresji. Wykazano, że w ciągu ponad 5 lat obserwacji suplementacja witaminą D (dawka 2000 IU) w połączeniu z kwasami omega 3 (dawka 460 mg EPA i 380 mg DHA) lub bez, zmniejszyła ryzyko rozwoju chorób z autoagresji o 22% w porównaniu z placebo.

Choć dokładny mechanizm w jaki witamina D może zapobiegać chorobom z autoagresji nie został poznany to na podstawie badań podstawowych wiemy, że witamina D:

• Zmniejsza odpowiedź odpornościową Th1 poprzez hamowanie wytwarzania cytokin prozapalnych typu 1 (np. IFN-γ, IL-6, TNF-α) oraz zwiększa produkcję cytokin przeciwzapalnych typu 2 (np. IL-4, IL-5, IL-10). Regulacja cytokin odbywa się głównie poprzez blokowanie aktywacji czynnika NF-kB.
• Wywołuje tolerancję komórek dendrytycznych, hamuje podziały limfocytów Th1 i aktywuje limfocyty T regulatorowe (Treg). 
• Inicjuje przesunięcie polaryzacji makrofagów z prozapalnego fenotypu M1 w kierunku przeciwzapalnego fenotypu M2. 
• Hamuje różnicowanie i dojrzewanie komórek dendrytycznych, co potencjalnie zapobiega autoimmunizacji, gdyż prezentacja antygenów przez niedojrzałe komórki dendrytyczne sprzyja tolerancji na własne tkanki.
• W limfocytach B hamuje ich różnicowanie, podziały i sprzyja programowanej śmierci komórki (apoptozie). Może mieć to znaczenie w przypadku potencjalnych chorób z autoagresji w których główną rolę odgrywają przeciwciała.

Witamina D a zakażenia

W dużym przeglądzie systematycznym (10 933 badanych) wykazano, że suplementacja witaminą D chroniła przed ostrymi zakażeniami dróg oddechowych w populacji z jej niedoborem. Jednak co ciekawe takiego efektu nie zaobserwowano u dzieci. 

Mechanizm, dzięki któremu witamina D może zapobiegać zakażeniom dróg oddechowych opiera się przede wszystkim na badaniach na liniach komórkowe, gdzie udowodniono że witamina D bierze udział w różnych mechanizmach odpowiedzi przeciwzakaźnej:

• wzmacnia naturalne bariery fizjologiczne np. błony śluzowe układu oddechowego poprzez utrzymanie ich szczelności oraz stymuluje wytwarzanie defensyn i katelicydyny, czyli białek o silnych właściwościach przeciwdrobnoustrojowych
• stymuluje komórkową odpowiedź odpornościową poprzez zmniejszanie produkcji cząsteczek prozapalnych (np. TNFα) oraz zwiększanie produkcji cząsteczek przeciwzapalnych (np. IL-10), zapobiegając tym samym groźnemu zjawisku tzw. burzy cytokinowej, która może prowadzić do poważnych komplikacji różnych zakażeń
• stymuluje humoralną odporność odpornościową poprzez wspomaganie produkcji przeciwciał
• wspiera pracę enzymów przeciwutleniających oraz zwiększa produkcję glutationu (głównego naturalnego przeciwutleniacza w organizmie), który ma działanie przeciwdrobnoustrojowe

Jak to wszystko interpretować?

Choć w badaniach na zwierzętach i z udziałem ludzi istnieje korelacja między nieprawidłowym funkcjonowaniem odporności (zakażenia i choroby z autoagresji) a niedoborem witaminy D, to nadal brak „solidnych” badań klinicznych dobrej jakości czy suplementacja witaminą D może rzeczywiście zapobiegać lub modyfikować przebieg tych chorób. 

Istnieje sporo badań pokazujących mechanizmy w jakich witamina D może modulować układ odpornościowy poprzez działanie przeciwzapalne, wspomagające tolerancję układu odpornościowego na własne tkanki oraz wzmacniającą odpowiedź przeciwzakaźną.

Nadal również nie znamy stężenia witaminy D we krwi, które byłoby optymalne dla działania układu odpornościowego, dlatego zapobieganie niedoborom i ich leczenie powinno się odbywać według ogólnych wytycznych. 

Sprawdź czy masz niedobór witaminy D!

Z pewnością słyszałe(a)ś, że każdy powinien suplementować witaminę D w okresie kiedy nie możemy dostarczyć sobie odpowiedniej jej dawki “ze słońca”. Można robić to profilaktycznie jednak w myśl zasady „testuj i lecz” warto najpierw sprawdzić, czy ogólnie mamy jej niedobór, a jeśli tak to jakim poziomie. Od tego w dużej mierze będzie zależała dawka witaminy D. Ponadto każdy z nas jest inny i ta sama dawka suplementu będzie inaczej metabolizowana, a może to zależeć od naszych predyspozycji genetycznych, kondycji jelita, nerek i wątroby, masy ciała i obecności stanu zapalnego.

Kolejny ważny powód dlaczego warto regularnie sprawdzać stężenie witaminy D to jej potencjalna toksyczność w zbyt wysokich dawkach.

Kiedy ostatnio sprawdzałeś/aś stężenie witaminy D w organizmie?

Sprawdź kiedy ostatnio badałeś/aś stężenie witaminy D, czyli tzw. total 25(OH)D we krwi. Badanie to obejmuje oznaczenia dwóch postaci chemicznych 25(OH)D2 i 25(OH)D3. Natomiast jeśli już suplementujesz i nie robiłeś/aś badania warto sprawdzić jak efektywna jest suplementacja, którą stosujesz. Badanie witaminy D warto wykonywać kontrolnie co około 3 miesiące.

Sprawdź poniżej jaki jest Twój wynik:

Zachęcam Was do regularnych badań. A gdybyście chcieli skorzystać z domowego pobrania badań laboratoryjnych z krwi to ze stałym kodem DRKARABIN20 otrzymacie 20% zniżki na na badania laboratoryjne z pobraniem w domu #uCiebie z #uPacjenta. Kod działa przy zamówieniu powyżej 250 zł na wszystkie badania i pakiety.